Yakınsak, ıraksak ve metamorfik sınırlar, Dünya’nın tektonik plakalarının birbirleriyle etkileşime girdiği bölgeleri temsil ederken, üç tür yakınsak sınır, plakaların çarpıştığı yerlerde meydana gelir. Iraksak sınırlar, panellerin birbirinden ayrıldığı alanları temsil eder. Dönme sınırları, plakaların birbirini kestiği yerde oluşur.
Okyanus kıtası ve kıta sınırları
Okyanus levhaları kıta levhalarıyla çarpıştığında, daha yoğun olan okyanus levhası, daha hafif olan kıta levhasının altına itilir. Bu sürecin üç jeolojik sonucu vardır. Kıta levhası yukarı doğru itilerek dağlar oluşur. Okyanus levhasında bir hendek oluşur. Son olarak, alçalan bir levha eridiğinde, kıta levhasının yüzeyinde volkanik aktiviteye yol açar. Bu, Oceanic-Nazca Plakası Güney Amerika Plakasının altına daldığında ve And Dağları ile Peru-Şili Çukuru oluştuğunda meydana gelir.
Okyanus sınırları ve birleşen okyanuslar
İki okyanus levhası çarpıştığında, eski, yoğun levhalar fırlatılır. Bu tektonik çarpışmanın sonuçları, okyanus ve kıtasal levhaları içerenlere benzer. Deniz tabanında derin bir delik oluşturur. Örneğin, Mariana Çukuru, Filipin Levhasının Pasifik Levhasının altına batmasıyla oluşmuştur. Zamanla ada zincirleri oluşturabilen denizaltı volkanik aktivitesi de vardır. Alaska’daki Aleut Yarımadası, bu tür ada yayının bir örneğidir.
Kıta ve kıta sınırları
Kıtasal levhalar çarpıştığında, her iki levha da aynı derecede hafif olmadıkları ve diğerinin altında yüzdükleri için birbirinden ayrılmazlar. Bunun yerine, yoğun baskı altında birbirlerine bastırılırlar. Bu basınç, hem dikey hem de yatay olarak bükülmesine ve kaymasına neden olur. Bu, dünyadaki en büyük dağların oluştuğu süreçtir. Örneğin, yaklaşık 50 milyon yıl önce Hint ve Avrasya plakaları çarpıştığında, sonuç Himalayalar ve Tibet platosunun oluşumuydu.
Çatallı kenarlıklar
Iraksak sınırlar, plakaların ayrıldığı yerlerdir. Bu yayılma, altındaki erimiş magmadaki konveksiyon kuvvetlerinden kaynaklanır. Yavaşça dağılırken, bu sıvı bazaltik lav boşluğu doldurur ve hızla katılaşarak yeni okyanus kabuğu oluşturur. Kıta levhalarında bu meydana geldiğinde, Doğu Afrika Yarığı gibi bir yarık vadisi oluşur. Bu, okyanus levhalarında meydana geldiğinde, deniz tabanında Orta Atlantik Sıradağları gibi bir sırt oluşur. İzlanda aslında Atlantik Sırtı’nın ortasında yer almaktadır. Sonunda, ada iki ayrı kara kütlesine bölünecek.
dönüş sınırları
Dönme sınırları, plakaların birbirini kestiği yerde oluşur. Aynı zamanda koruyucu sınır olarak da adlandırılır çünkü kabuk yok edilmemiştir veya üzerinde oluşturulmamıştır. Dönüşüm sınırları en çok deniz tabanında görülür ve okyanus yarıkları oluşturur. Hatalar Dünya’da meydana geldiklerinde olur. Bu kırık ve fay hatları genellikle farklı alanları dengelemek için bağlanır. Örneğin, San Andreas Fayı güneydeki Güney Gorda bölgesini güneydeki Doğu Pasifik Sırtı bölgesine bağlar. Kuzey ucunda, bu yarık Mendocino Rift Bölgesi olarak Pasifik Okyanusu’na doğru devam ediyor. San Andreas Fayı boyunca, Pasifik levhası kuzeybatıya ve Kuzey Amerika levhası güneydoğuya hareket ediyor.
kaynak:
https://sciencing.com/convergent-divergent-transform-boundaries-8606129.html
yazar: Meltem Yıldırım
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]