Türkiye’de volkanik olaylar en eski jeolojik dönemden beri gözlenmektedir. Ülkemizde belirli yerlerde volkanik topraklar yoğunlaşmıştır. Bu alanlar genel olarak; Kuzeybatı Ege Denizi, güneybatı Marmara, Tuzgulu çevresi, güneydoğu Bolu, doğu Karadeniz bölgesi ve güneydoğu Anadolu’nun orta ve güney kısımları dışındaki Doğu Anadolu bölgesidir.
İşaretlenen yerler eski ve yeni olmak üzere ikiye ayrılır. Birinci ve ikinci jeolojik çağlara ait volkanlar antik bölgelerdir ve “masif” olarak adlandırılırlar. Ülkemizin beş büyük bölgesinde masifler bulunmaktadır. bunlar; Menderes Masifi, Yıldız Masifi, Bitlis Masifi, Daday-Devrekani Masifi, Kırşehir Masifi. Bu çok eski bloklar zamanla aşınmış ve yüksekliğini kaybetmiştir. Üzerinde zamanla genç bir topografya oluşmuştur. Üçüncü ve dördüncü jeolojik zamanda oluşan volkanlara yeni denir. Bu dönem Türkiye’nin jeomorfolojik oluşumu açısından en yoğun olduğu dönemdir. Bu jeomorfolojik oluşum sırasında kırıklı topografik yüzeyden çıkan volkanik malzemeler zemine dağılmış ve volkanın topografyasını oluşturmuştur.
Türkiye’deki genç volkanik bölgeler (Neojen, Kuvaterner) daha geniş alanlara yayılmış ve eski volkanlardan daha belirgin şekiller oluşturmuştur. Genç volkanlar grubunda yer alan volkanik materyaller başlıca 3 grupta toplanmaktadır. bunlar;
– akan bazal lavlar (bazaltlar) ve asidik akmayan lavlar (örn. andezit-dasit),
– çeşitli büyüklükteki kırıntıların zemine yığılarak sıkışması sonucu ignimbritlerin oluştuğu,
-Miyosen-Pliyosen – eski saf olmayan taşlar bir salla ayrıldı.
Bahsi geçen volkanik malzemeler Dünya üzerinde çeşitli şekiller oluşturmuştur. bunlar;
1) Volkanik platolar, lav akıntılarının (çekirdek) dağılması sonucu oluşmuştur: lav akıntıları geniş alanlara yayılarak büyük platolar oluşturmuştur. Bu yaylaların en güzel örnekleri Erzurum-Kars-Ardahan çevresindeki ovalarda bulunur.
2) Yaylalar, volkanik sırtların yoğun bir şekilde birikmesi sonucu oluşmuştur: Volkanik patlama sonrasında havada katılaşan ve genelde küçük boyutlu maddelerin zeminde birikmesi nedeniyle oluşan tüf örtüsü, tüf taşı (ingembritler) olmuştur. yağmur suyu ve karın etkisiyle katılaşarak. Ürgüp-Avanos-Noşahr bölgesi bu oluşumun en güzel örneğidir.
3) Asidik lavların oluşturduğu volkanik topoğrafya ve volkanik koniler: Akmayan asidik lavlar (andezit, dasit, trakit) fay hatları boyunca püskürerek koni yerine dik dağ benzeri yamaçlar oluşturmuşlardır. Afyon’daki Sivri Hisar Dağları bunun en güzel örneğidir. Ankara çevresinde oldukça yaygın olan andezit, Ankara taşı olarak adlandırılır.
Asidik lavlar tüfleri karıştırarak volkan konileri oluşturur. Bu volkan konileri de çatlaklar üzerinde oluşmuştur, ancak magma kırık hatlarından ziyade belirli noktalardan püskürmüştür. Van Gölü’nün kuzeyindeki ve Tuz Gölü çevresindeki volkanik dağlar bu tür oluşumlara örnektir.
4) Volkanik dağlar, temel bir karaktere sahip lavlardan oluşur: bu oluşumlar, koni şeklinden ziyade kalkan şeklinde olmaları nedeniyle diğer oluşumlardan ayrılır. Ülkemizdeki en güzel örnek Güneydoğu Anadolu’daki Karacadağ’dır (Diyarbakır).
5) Küçük Lav Konileri: Bu küçük boyutlu lav yığınlarının bir kısmı lavlardan, bir kısmı da kül püskürmelerinden oluşmuştur. Nevşehir, Konya ve Kola (Manisa) yörelerinde örnekleri çoktur.
6) Tüf tabakaları ve silikat tabakalarından oluşan yaylalar: Genç topraklarda oluşurlar ve çok geniş alanları kaplarlar. Van Gölü’nün kuzey ve batısında bulunur.
7) Volkanik patlama çukurları ve volkanik göller: Volkanik patlamalar sonucu volkanik ağzında oluşan çukurlardır. Maarlar zamanla yuvalanıp su birikintileri oluştuğunda oluşur. Konya bölgesinde çok yaygındır.
katip:Sinan Uza
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]