Kelimedeki bir veya birkaç sesin çeşitli sebeplerle kaybolması olgusudur. düşüş; Düşme sesinin kelimedeki yerine, düşme sesinin niteliğine ve düşme şekline göre farklı terimlerle anılabilir.
Ses düşüşü: Sıklıkla iç seste görülür, nadiren ön ve arka seste görülür.
Protofon düşüşü: Türkçede nadiren görülür: ısı + sıcak > sıcak, ısıtma > ısıtma vb.
Azalmış iç ses: Son hecede dar sesli olan ve ünsüzle biten iki heceli sözcüklerde sesli harfle başlayan bir ek alındığında, hece sonundaki dar ünlüler orta heceye indiğinde, Türkçede vurgusuz olan, düşürülür. Bu duruma orta ünlü izdüşümü denir: ağız + ı > ağız, boyun + l > boyun, canlı + beğeni > dirlik, kıvırcık-ik > kıvırma, komut-uk > komut, yanlış-is > yanlış vb. Geniş ünlüler de bazen konuşma dilinde orta hecede düşürülür: gazete>[gaste]bora + da>[burda]. orada>[ordan]. İç seste çift ünsüzle biten yabancı kökenli kelimelerden türeyen ünsüzler, kelime sesli harfle başlayan bir yardımcı/yardımcı fiil aldığında düşer ama bu sıradan bir düşüş değil, aslına dönüş: akıl + ı > akıl, hayat + hayat > hayat, izle->izle -.
Son ses düşmesi: Genellikle belirsiz isim tamlaması yapımında yapılarda iyelik ekinin tamlama üzerine düşmesi olarak görülür: kadı köyü > kadıköy, adana kebab > adana kebabı, tas kebab > tas kebabı, dipnot > dipnot.
Tutarlı geri çekilme: Türkçe’de /k/fonem ile biten kelimeler için {+cXkj, {+cAk}, {+rAk} biçimleri kullanılırken, kelime sonunda ses düşüşü olarak karşımıza çıkarlar: küçük + küçük > küçük, büyük + yanak > büyük, küçük + baş + küçük > küçük. Konuşma dilinde ses genellikle kısılır /ğ/:dağ > fda:J, bind >fba: lamakj, Öğren >[ö:renmek]doğru>[do:ru]havalı> [souk]. Ayrıca konuşma dilinde /r/, /y/, /h/ seslerinin düştüğüne dikkat çekildi: bir dakika>[bi dakka]geliyor>[geliyo]örneğin >[şö:le]kahve>[qa:ve]daha fazla>[daa]. Yabancı kökenli kelimelerde, Türkçe’deki kelime sonu çiftlerine uymayan bir kelimenin sonunda bir ünsüz çifti varsa, konuşma dilindeki ünsüzlerden biri atlanır: çift>[çif]Ücretsiz>[serbes] vb.
Çift ünsüzlü sözcüklerde iki ünsüzden birinin düşmesine ünsüz denir. Özel bir çekim türü olan bu fonetik olguya yabancı kökenli kelimelerde rastlanmaktadır: hameh: l > hamal, kassa: b > kasap, hameh: m > hamam, medeniyet > medeniyet vb.
Hece düşmesi: Ard arda gelen ve sesi birbirine benzeyen hecelerden birinin düşmesidir: Pazardan sonra > Pazartesi yorgun > Başlayalım >[başlayım]Söyleyeyim>[söyleyim].
Sesli harf birleşimi: birinci sesli harfle biter, ikincisi sesli harfle başlar ve hep birlikte kullanılan kelimelerde birleşen ünlüler birleşerek tek sesli olur: süt çorbası > sütlaç, çamur eşeği > cumadan sonra çamur > cumartesi , Kahve için > kahvaltı, neden > neden, gerçekte ne > nasıl vb.
Hece uyumu: /ğ/, /h/, /r/ gibi zayıf ünsüzler içeren kelimelerde bitişik ünlülerden biri düşerken veya ünlülerin bir araya gelerek tek bir ses oluşturmasıdır: yani son > ayol, cave >[ma:ra]sağ> fdi mi]eczane> eczane, çok iyi> tamam ağabey>[a:bi] / [a:bi:].
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]