İnsanların kalıtımdan başlayarak doğum öncesi dönemden başlayarak yaşamları boyunca sahip oldukları özellikler; Doğduğu andan itibaren içine girdiği sosyal ve doğal çevreden etkilenir. Dolayısıyla çevrenin yaşadığı olay ve durumlara verilen tepkiler de dahil olmak üzere bireysel farklılıklara tepki mekanizması oluşur.
Zeka: Soyutlama, öğrenme, uygulama, iyi düşünme, etkili anlama, algılama ve karar verme dahil olmak üzere çeşitli ve karmaşık yetenekleri içeren bir sürecin insan zihnindeki düzeyidir.
Genetik faktör zekanın oluşmasını etkileyen en önemli faktördür. Genetiğin zeka üzerindeki etkisi %75’tir. Zekanın diğer bir bileşeni de çevresel faktörlerdir. Sosyal çevrenin zeka üzerindeki etkisi yüzde 21. Ayrıca rastgele faktörlerin payı yüzde 4’tür.
İçindekiler
zeka türleri
Soyut zeka, soyut düşünebilme yeteneğinin en önemli kural olduğu zeka türüdür.
Çeşitli makine, araç ve gereçleri kullanma yeteneğine karşılık gelen zeka, bir tür somut zekadır. Sosyal düzeyde insan ilişkilerinde bireysel etkileşimin kalitesini ve başarısını ölçen zeka türü, sosyal zeka türüdür.
Zekanın ölçülebilirliği
İyi bir IQ testinde olması gereken uygulamalardan biri güvenilirliktir. Aynı test ile tekrarlanan ölçümlerde aynı veya benzer sonuçlara karşılık gelir. Test doğruysa, test ölçmek istediği her şeyi ölçer. Buna geçerli bir test denir. Diğer bir uygulama ise standart uygulamadır. Belirli bir sıra, yön veya süre kısıtlaması olmaksızın, özellikle mesleki yeterliliğe sahip kişiler tarafından aynı şekilde uygulanan bireysel testlerdir. Zekâ testleri uygulanacağı toplum veya bireylere uygun özellikler göstermelidir. Bu nedenle kültürel yapı ile uyum önemlidir. Bu sürecin literatürdeki adı “konsolidasyon” dur.
Zeka testleri
Bu testleri yönlendiren en önemli faktör, çocukların öğrenme becerilerinde farklılıklar olduğunun ve başarının doğrudan etkilendiğinin anlaşılmasıydı. Zeka testleri, bireylerin diğer bireylere kıyasla zeka seviyelerindeki farklılıkları ölçmeye yönelik standart ve objektif bir sürece dayanmaktadır. Bir hata payı olduğu için, gerçek sonuca ulaşmak için birçok deneme gerekebilir.
zeka testi türleri
Bireysel testler: sadece bir kişiye uygulanır. Sözlü veya yazılı olarak yapılır. Soruların sözlü olarak cevaplandığı testler “sözel zeka testleri”dir. Yazılı cevapları olan testlere “kağıt kalem testleri” denir.
Bir takım araç ve gereçler yardımıyla deneğin zeka düzeyini ölçmeyi amaçlayan testlere Performans Testleri denir. Dil öğrenemeyecek yaşta olan ve zihinsel engelli çocuklara performans testleri uygulanmaktadır.
Grup testleri: Aynı anda birden fazla kişinin zeka düzeyini ölçmek için özel olarak hazırlanmış testlerdir. Grup testleri, bireysel testlerden daha yüzeysel sonuçlar verebilir.
İstihbarat departmanı
Bir kişinin IQ’sunu aynı yaş grubundaki diğer insanlarla karşılaştırmaya olanak tanır. Zeka bölümünde takvim yaşı ve zeka yaşının bilinmesi gerekmektedir. Alınan puanlar ne olursa olsun “IQ Yaş Eşdeğeri” aynı olacaktır. zeka yaşının takvim yaşına oranı; Bir kişinin zekasının bir bölümünü anlatır.
ZB = ZY / TY x 100
İstihbarat bölümündeki dağılım: İstihbarat bölümü sözlü açıklamaya karşılık gelir. Bir IQ puanına karşılık gelen sözlü açıklama yeteneği aşağıdaki gibi kategorize edilir:
130’un üzerinde = çok yüksek zeka
120-129 = Üstün zeka
110-119 = gelişmiş zeka
90-109 = normal zeka
80-89 = yavaş IQ
70-79 = düşük IQ
70’den az = zeka geriliği
zeka geriliği
Aptal: Sürekli bakıma ihtiyacı olan aptallara aptal denir. İstihbarat bölümü 20 bölümü geçmez. İki yaşındaki bir çocuğun zekasıyla aynı seviyedeler.
Idiot: Zihinsel engelliler kategorisinde yetiştirilebilecek kişilere karşılık gelmektedir. Zekâ bölümleri 20 ile 39 arasında değişir. Gösterilir ve öğretilirse; Basit görevleri yapabilirler.
Maroon: Zihinsel engelliler, öğretebiliyorlar ve IQ’ları 40-59 arasında.
Karakter
Kişinin doğuştan gelen biyolojik özellikleri, duygu/duyguları, düşünceleri, tutum ve davranışları ile yıllar içinde büyüme ve sosyal etkileşimlerle şekillenen kendine özgü mizaç ve kişilik gelişiminin oluşması; Artı işareti ile harmanlanarak oluşturulur.
Mizaç, yani mizaç, doğuştan kazanılan bir yapıdır ve sonradan değiştirilmesi zor olan karakter özelliklerinden biridir.
Kişilik, yaşam boyu karşılaşılan öğrenme ortamları ve süreçleriyle şekillenen kişisel, sosyokültürel bir boyuttur.
Mizaç, kişiliğin statik tarafını ve kişiliğin dinamik tarafını yaratır.
Kişilik oluşumunu etkileyen faktörler
Biyolojik ihtiyaçlar, dürtüler, genetik özellikler
Eğitim, öğretim ve deneyim
Sosyal değerler, inançlar, inançsızlıklar ve roller
kişilik teorileri
1) Psikodinamik teori: Freud’un bakış açısına göre bu teori hiçbir davranışın sebebini tesadüfen açıklamaz. Davranışların kökleri motivasyonlardan kaynaklanır. Freud’a göre kişilik üç dinamik bölümden oluşur. İd, ego ve süperego.
Düşük Benlik (Id): Miras alınan insan motivasyonlarının ve arzularının içeriğine karşılık gelir. Bu nedenle biyolojik başlık altındadır. İnsanı hayata doğru iten güçtür. Kimliğin en önemli ilkesi hazdır. Cinsellik ve saldırganlık, en baskın iki güdü.
Benlik (ego): Toplumda benliğe göre nefsinden gelen talepleri yerine getirmeye çalışır. Egoda gerçeklik ilkesi ve sağduyu iki amiraldir. Bu benlikteki uyarı ise; dengedir.
Superego (Superego): Yalnızca toplumun değer yargılarından oluşan bu yapı, çeşitli konuları gündeme getirerek bireyin davranışlarını sürekli kontrol eden mekanizmaya karşılık gelir.
2) Öğrenme Kuramı: Bireyin kişiliği, yaşamı boyunca öğrenme süreci sonucunda edindiği davranışların pekişmesiyle oluşur. Bu teori, kişiliğin oluşumunda genetik faktörleri reddeder.
3) Biyolojik teori: Bir bireyin doğumundan itibaren kazanılmış tüm özelliklerinin sentezi olduğu söylenebilir. Bireyin fiziksel yapısını, endokrin bezlerinin faaliyetlerini ve tüm nörobiyolojik süreçlerini bir arada dengeli bir şekilde açıklamaya özen göstermiştir.
4) Hümanistik ve varoluşçu teoriler: Söz konusu teori, kişiliği ve insanı iyimser bir tavırla ele alan ve her insanın doğuştan eşit ve iyi olduğu ilkesine dayanmaktadır. Varoluşçu teori “kendini gerçekleştirme”ye odaklanır. Kişinin hayattan beklentilerini maksimum potansiyelini kullanarak gerçekleştirmesine dayanır. Bu da insanın kendini yoktan var etme çabasının meyvesidir.
kişilik testleri
Bireyin ne yapabileceğini değil, ne yaptığını bulmayı amaçlar. Bu bağlamda, sorular bireyin genellikle ne yaptığını bulmaya yöneliktir.
CV: Bireyin kişiliğini tanımlamak için tasarlanmıştır. Bir kişiyi oluşturan bilgiler, onu kişisel olarak tanıyan kişiler tarafından sağlanan bilgilerden oluşur.
Derecelendirme ölçekleri: Bir kişinin belirli bir özelliğe sahip olduğu düzeyi bilmeyi veya özelliğin iki ucu arasındaki alanı belirlemeyi amaçlar. Ölçekler kişiye kişisel olarak değil, tanıdıklarına uygulanır.
Davranış tespiti: Bireyin belirli durumlara ve koşullara karşı tepkilerini zamanında tanımlar. Daha çok çocuklara uygulanır.
İlgi testleri: Bu testler, bireyin beğenip beğenmediğini; Kaçınanların tercihlerini ölçmeyi amaçlar. Önceden hazırlanmış soru seçenekleri vurgulanır ve puan puanına ulaşır.
Kişilik anketi: Test içeriğinde yer alan soruların cevaplarının evet ve hayır olduğu testlerdir.
Mülakat: Bireyle yüz yüze gerçekleştirilen sorular doğrultusunda yakın gözlem ve kararlılık gerektiren bir değerlendirme şeklidir.
Projektif Testler: Fotoğraf, resim, sembol ve şekiller kullanılarak deneğin motivasyon süreçleri gözlemlenir. Psikodinamik yaklaşımı savunan yorumlama odaklı testlerdir.
Mürekkep lekesi testi (Rorschach): Beşi renkli, beşi siyah beyaz olmak üzere birbirinin aynı on mürekkep lekesinden oluşan bir testtir.
Kişiye gördüğü noktaları nasıl yorumladığı sorulur. Bu şekilde öznenin bilinçdışı süreçte yaşadıklarına ulaşılmaya çalışılır.
Objektif algı testi: Bu test aynı zamanda bir görüntü yorumlama testidir. Kişiye bir resim gösterilir ve bu resimde ne gördüğünü anlatması istenir.
Hikaye Tamamlama Testi: Denekten tamamlanmamış bir hikayeyi tamamlaması istenir.
Kişilik testlerinin eleştirisi ve değerlendirilen normlara genel bakış
Buraya kadar bahsedilen kişilik testleri bilimsel olmalarına rağmen, bireylerin kişilikleri hakkında sınırlı bilgi vermektedirler. Çünkü bireylerin kişisel yapılarını karmaşıklaştıran “zihinsel” tepkilerin yarattığı birçok faktör ve süreç vardır.
Kişilik testleri farklı kültürlerde, farklı genetik yapılarda ve farklı koşullar altında yaşamıştır; Çeşitli etkenlere maruz kalan kişiler için yine yapılarının sınırlamalarına göre tasarlanmıştır.
Aynı kültüre ya da aynı süreçlere maruz kalmış kişilerde uygulansa bile uygulamada yine bozukluk ortaya çıkabilmektedir. Çünkü kentsel çevre ve genetik toplumdan çok farklı bir kültüre uyan bir bireyden ve genleri kırsal kökenli olan bir bireyden aynı test ve aynı standartlar beklenmektedir. Değerlendirmedeki ana kusurlar ve hatalar burada ön plana çıkıyor.
Kişilik testleri, bireyleri belirli kalıplara alarak değerlendirme eksikliğini ortadan kaldırmalıdır. Çünkü en çok eleştiriyi bahsettiğimiz bu noktalardan alıyor.
kaynak:
İzmir Özel Elit Dershanesi Yayınları – Felsefe Grubu Ders Kitabı
yazar: Julesa Didoğlu
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]