Tanzimat kuşağı eserlerinin en önemli özelliği “akıl”, “demokrasi”, “medeniyet”, “vatan” ve “özgürlük” gibi siyasi kavramların kullanılmasıdır. Siyasî çekişme içinde olan bu kuşağın yazarlarından Ziya Paşa ve Namık Kemal, yeni Osmanlılar adı altında anayasa yapmak ve meclis açmak amacıyla kurulan örgütün üyeleriydi. Chinasi, Paris’te tanıdığı Ernest Renan’ın etkisiyle pozitivizm üzerine düşünmeye başlamış ve aklı şiirlerinin ana teması haline getirmiştir. Türkiye’de pozitivist düşüncenin başlangıcını Auguste Comte’un Mustafa Reşit Paşa’ya yazdığı ve gönderildiği bilinen mektubuna (1853) atfetmek mümkün olsa da bu mektubun etkisi ve karşılığı olup olmadığı belli değildir. yazılı, net değil. Ya da değil, kontrol edilmedi. Materyalizm ile ilgili ilk fikirler Ahmet Mithat Efendi’nin Dağarcık’ta Denemeler (1872) adlı eserinde bulunur. Sistematik olmaktan uzak, tesadüfi görünen bu yazılar ve kendisine yöneltilen eleştiriler karşısında materyalizm, Darwinizm gibi fikirlerin İslam’a aykırı olmadığı ve daha sonra materyalizmi eleştiren yazılar yazdığı iddiası, bu konuda şüphe uyandırmaktadır. farkındalığının boyutu. bu düşünceler içindeydi. Materyalizmi ve pozitivizmi bilinçli, bilgili ve açık sözlü bir şekilde gündeme getiren isim Bachir Foat’tır. Şinasi, Bashir Fawat, Tivik Fikret, Ahmed Nabil, Bahaa Tawfiq, Celal Nuri ve Abdullah Jawdat gibi düşünürleri de etkiledi. Görüşlerine tabiat dini veya deizm de denir. Akif Paşa ise Adam Ksidici ile birlikte “yokluk/nihilizm” kavramı üzerine çalışmalar yapmıştır. Abdülhak Hamid Tarhan, bilhassa Makber adlı şiiriyle vücûd birliğinin sınırlarına varmıştır. Doğa hakkındaki romantik düşüncelerinin kaynağı Jean-Jacques Rousseau’dur.
kaynak:
Kenan Akyüz, Yeni Türk Edebiyatının Ana Hatları, İncilab Yayınevi
yazar: Korhan Altunay
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]