Sekizinci. Yüzyılın sonlarına doğru Orta Asya’da yeni bir dönem, yeni bir kültür olgusu açıldı ve IX. 19. yüzyıldan itibaren bölgeler ve şehirler yavaş yavaş İslam’ın fiziki şekil ve yapılarıyla tanışmaya başlamıştır. İlk Türk İslam devleti olan Karahanlılar döneminde, yeni şehir yapılarının yanı sıra eski şehirlerde de yeni Türk yerleşim birimleri oluşmuştur. Balasagon, Semerkant, Özcend (Özkent), Kaşgar Karahanlılar’ın başkentleriydi.
Diğer önemli Karakanid şehirleri Ahsikas, Bashan, Binkas, Binakas, Buhara, Hocend, Debusiya, Kasan, Heftdih, Ilak, Isficab, İstihan, Itluk, Kend, Kermina, Kish, Al-Kushani-Kas, Merginan, Rishtan, Saganiyan, Shashtan’dır. (Taşkent), Tarez, Asrusana ve Yarkent. Karahanlılar döneminde Türkistan’ın üç parçalı şehir formunun daha net bir şekilde karakterize edildiği ve şehir dokusunun dini, sosyal ve ticari yapılarla donatılmaya başlandığı belirtilmektedir.
Gaznelilerin başlıca şehirleri başkent Ghazni, Siras, Pileh, Tus, Merv, Nishapur, Lahor, Sangbest, Bost ve Lashkar-i-Bazaar’dır. Büstün yakınında Gazneli padişahları tarafından kurulan Leşker-i Bazar adlı kamp kenti, biraz farklı kentsel düzenlemesiyle tanınır. Şehir, vali konağı çevresinde ve saray duvarına bitişik olarak cami, divan (idari binalar), farzıf (bahçe), hamam (erzak depoları), askeri çarşı ve kışladan oluşuyordu. Oldukça büyük olan saray fresklerle süslenmiştir.
Selçuklular önce Nişabur’u, sonra Merv’i, ardından Ray’i başkent yaptılar. İslamlaşma ile başlayan süreç, Selçuklular döneminde şehirlerin fiziki yapısında büyük değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Kentin dini, sosyal ve ticari yapılarla donatılması olgusu, Karahanlı ve Zenevi dönemlerinde gözlemlediğimiz bu dönemde ivme kazanmıştır.
Kısacası Selçuklular döneminde şehirler büyük bir gelişme göstermiş ve bazı şehirler giderek büyüyerek büyük merkezler haline gelmiştir. Örneğin 1222 yılında Semerkant’ı ziyaret eden Çinli bir seyyahın ifadesine göre o dönemde Semerkant’ta yaklaşık 100.000 aile yaşıyordu. Tus, Meşhed, Vicevar, Radkan, Kaşmar, Hargerd, Zevzen, Damjan, Veramin, Kazvin, İsfahan, Ardastan, Zevari, Gülbaycan, Buhara, Semerkand, Balah, Herat, Tebriz, Miraja ve Musul şehirleri Selçukluların önemli merkezleriydi. . bir dönem.
Ancak İran topraklarında bulunan bu şehirlerin büyük oranda Türk olmayan unsurlar barındırdığını ve bazı şehirlerin kuruluşunun çok eskilere dayandığını belirtmek gerekir. Ayrıca İslam dönemi Türk şehirleri arasında Türk unsurlarının etkili olması nedeniyle Abbasi dönemine ait Samarra (Irak’ta) ve Catay (Mısır’da) şehirlerini de saymak doğru olacaktır. Genel analize geçmeden önce, İslami dönemden bazı önemli Türk şehir planlaması örneklerini kısaca tanıtmak istiyoruz.
Buhara: Samanoğulları döneminde Buhara, Kale, Şehir ve Rabad olmak üzere üç bölümden oluşuyordu. Kale ve kasaba biraz yüksek bir konuma sahipti. Müslümanlar Buhara’yı fethettiğinde şehrin sadece bir hisar ve şehirden ibaret olduğu ve Rabd şubesinin henüz oluşmadığı anlaşılmaktadır.
Kentin bahsettiğimiz bölümlerini çevreleyen ayrı ayrı surların dışında, Bedevilerin saldırılarına karşı kenti korumak için çevredeki köyleri de içine alan bir dış surla çevrelendiği belirtilmektedir. Rivayetlere göre kalenin 2, şehrin 7, Rabda bölümünün ise 11 kapısı vardır.
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]