güçler ayrılığı,
Çok yeni bir kavram gibi görünse de aslında geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. Öyle ki bu esneme antik Yunanistan’a kadar uzanıyor. Bilindiği gibi, birçokları Yunanlıları demokrasinin anası ve babası olarak görüyor. Demokrasinin Yunan kökenli bir kurum olduğu herkesçe bilinen ve kabul edilen bir gerçektir. Aslında Yunan halkı, demokrasiyi yaşamına sokarak refah içinde yaşamayı amaç edinmiş, hatta bu uğurda birçok kez canını bile feda etmiştir. Sonunda bunu başaran Yunan halkı, günümüz demokrasi anlayışının temelini oluşturmuştur. Demokrasi denilince akla birkaç temel ilke gelir. İlkelerin ne ölçüde akla geldiği yirmi birinci yüzyılda ciddi bir tartışma konusudur.
Demokrasinin olmazsa olmazı, her şeyden önce kuvvetler kanuni ayrılığı, diğer bir deyişle kuvvetler ayrılığıdır. Bu temel bir demokrasi anlayışıdır. Yoksa demokrasiden söz edilemezdi. Peki güçler veya ilk ifademiz gibi güçler derken neyi kastediyoruz? Güç, devletin sistemik bir mekanizmaya sahip olduğu anlamına gelir, dolayısıyla onu içeren kurumları içerir. Bu kurumlar arasında bir ilişki vardır ancak bu ilişki yasal çerçeve ile düzenlenir ve anayasal güvence altına alınır.
İktidar denilince akla yasama, yürütme ve yargı erkleri gelmelidir. Bu üç temel organdan en önemlisi şüphesiz yasama organıdır. Yasama organı, gücünü nereden aldığına bağlı olarak daha güçlü veya daha zayıftır. Buradaki temel kural, yasama organının yetki kaynağı bakımından halka dayanmasıdır. Halk bir yasama organına güç vermişse, bu resmi yasama organı genellikle kendi içinde bir yürütme oluşturur. Bu yürütme organı yasama organı ile etkileşime girmelidir. Bu etkileşim anayasal çerçeve içinde olmalıdır.
Yasama ve yürütme erklerinin ayrılması bazen zor bazen de yumuşak olabilir. Örneğin parlamenter sistemlerde kuvvetler ayrılığı yani erkekler arasındaki ayrım yumuşaktır. Çok fazla etkileşim var. Onu da denetleyen bir yargı var ve aynı zamanda resen gerekli gözetimi yapabilmesi için yumuşak bir yasama-yürütme dengesi olduğu için tamamen bağımsız olması gerekiyor. Parlamenter sisteme sahip ülkelerde yasama ve yürütme arasında çok ciddi bir ayrım olabilir. Her şey ülkenin anayasasında belirtilen sisteme bağlıdır. Örneğin başkanlık sisteminin olduğu Amerika Birleşik Devletleri’nde katı bir kuvvetler ayrılığı vardır.
Katı kuvvetler ayrılığı aslında demokrasinin son noktası sayılabilir. Bu tür sistemlerde yasama, yargı ve yürütme erkleri birbirinden kesin olarak ayrılmıştır. Hiçbir durumda birbirlerinin yetkilerini geçersiz kılamazlar. Bu anlamda Amerikan tarzı sistem aslında çok demokratik bir sistemdir. Ancak bu durumda devlet sistemi içerisinde devlet yapısının olması sistemin işleyişi bağlamında belirleyici bir öneme sahiptir.
yazar:Emir Karasu
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]