Peygamberimizin vekili olan ve bütün Müslümanların dini lideri sayılan kişiye halife denir. Halife kelime anlamı olarak kendisinden sonra gelen vekil demektir.
Halife tabirini kimin kullanacağı ve halkın halifeyi seçmedeki vasıfları mezhepler arasında görüş ayrılıklarına yol açmıştır. İslam hukukçuları, bir siyasi örgütün başkanına, bir devlet başkanına halife diyerek biat etme (birinin egemenliğini kabul etme) ihtiyacında birleşmişlerdir. Halifenin Müslüman olması, erkek olması, adil olması, cumhurbaşkanlığını yönetecek kadar bilgili olması, cumhurbaşkanlığını yönetecek kadar yetenekli olması, sağlıklı olması vb. Gerekli nitelikler. Halifenin görevleri sadece dini değil, aynı zamanda siyasi nitelikteydi.
Bu görevler arasında Müslüman toplumun güvenliğini sağlamak, mahkemeleri yönetmek veya denetlemek, iç ve dış güvenliği sağlamak için ordu oluşturmak ve dini cezaları uygulamak vardı. Halifenin tüm İslam aleminin tek halifesi olması gerektiğini ifade eden bazı hadisler vardır. Ancak bu olmayınca Müslümanlar arasında mezhep farklılıkları oluşmaya başladı. Peygamber’in vefatıyla (632) ardıllık tartışmaları başladı. Hz. Muhammed’in ölümünden sonra İslam cemaatinin liderleri ve Hertz bir araya geldi. Hz.Muhammed, Peygamberlik vazifesi dışındaki bütün fiilleri yerine getirmektir. Ebu Bekir’i halife olarak seçtiler ve Ebu Bekir’i Müslümanların halifesi olarak kabul ettiler.
Hz. Ebu Bekir Hertz’de kendisinden sonra halife olacak kişi için. Ömer önerdi. Hz. Ebu Bekir Hertz’in vefatından sonra. Ömer el-Halife kabul edildi. Hz. Öte yandan Ömer, veraset konusu için bir seçme heyeti oluşturmuş ve kendisinden sonra halife olacak kişinin seçimini bu seçme heyetine bırakmıştır. Hz. Osman ise bu seçici kurul seçildikten sonra halife oldu. Hz. Osman (644-654) döneminde patlak veren siyasi çekişmeler hilafet kurumunu olumsuz etkilemiştir. Hz. Osman’ın ölümünden sonra yeni halifenin kim olacağı sorusu büyük bir sorun olmaya başladı. Bazı Müslümanlar Ali’yi halife olarak kabul ettiler. Müslümanların diğer yarısı Ali Halife’nin kabulüne karşı çıktı. Bu halife sorunu İslam aleminde iç savaşa yol açmıştır. Ali’nin öldürülmesiyle bu iç mücadele çok daha büyük boyutlara ulaştı.
İslam aleminde bu iç mücadele sürerken Şam hükümdarı Muaviye, halifeliği zorla ele geçirdi ve kendini halife ilan etti. Hz. Ali’yi halife kabul edenler, Muaviye’nin halifeliğini tanımadılar. Hariciler ise Ali ve Muaviye’nin halifeliğini tanımadılar ve yeni bir halife seçmek istediler. Bu muhalif grupların tümü, halefiyetlerini haklı çıkaran görüşlerle geldi. Muaviye’ye göre hilafet Hz. Muhammed ve kendisinin ait olduğu Kureyş kabilesine mensuptu (Sünni görüş). Hz. Ali’yi halife kabul edenlere göre, kimin halife olacağına sadece Peygamber karar verebilir, halk halifeyi seçemezdi. Peygamber, Ali’yi halefi olarak seçti ve onun soyundan 11 halef olacağını duyurdu. Yani Şia görüşüne göre hilafet hertz idi. Muhammed’in ailesine tanınan bir haktı.
Hariciler ise bu iki fikri kabul etmeyerek karşı çıkmışlar ve aklı başında, bilgili, yetenekli ve sağlam her Müslümanın halife olabileceğini ve halifenin seçilmesi gerektiğini söylemişlerdir. Ancak hilafeti zorla ele geçiren Muaviye, tüm bu tartışmalara son vererek hilafeti babadan oğula geçen bir kuruma dönüştürmüştür. Ancak Şiiler, Ali’nin soyundan gelenleri halife olarak kabul ettiler. Hariciler ise kendi görüşlerini savunmayanlara karşı sert davrandıkları için öldürüldüler. Bütün bu olaylardan sonra fakihler, eğer bir kişi hilafeti zorla ele geçirirse, halk o kişinin halifeliğini kabul ederse, o kişinin halefinin meşru sayılması gerektiğini söylediler. Abbasiler de bu görüşü kabul ederek halifeliği Emevilerden zorla aldılar. Daha sonra Mısır’da halifeliği Fatımiler ve Memlükler devraldı.
1517 yılında Yavuz Sultan Selim döneminde hilafet Osmanlılara geçmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 3 Mart 1924’te çıkardığı 431 sayılı kanunla lağvedildi. Bugün dünyada Hilafet’i elinde tutan hiçbir İslam ülkesi yok. Halifeliğin simgesi olan kutsal emanetler, Topkapı Sarayı Müzesi’nde muhafaza edilmekte ve halka teşhir edilmektedir. Hilafet mezheplerde son otoritedir. Şeyhin yerine geçme yetkisine sahip olan derviş halife olarak adlandırılır. Bektaşilerde hilafet en yüksek makamdır.
Kaynak:
Büyük ansiklopedi, Tarık’ın ansiklopedisi
katip:derya talas
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]
İlk Yorumu Siz Yapın