Özne, yüklem, nesne, yer tümleci ve zarf bir cümlenin öğeleridir; Cümle oluşumunda eşit derecede etkili değildir. Zarf tümleci veya yer tümleci cümlede kullanılamaz. Konu gizlenebilir veya nesne verilmeyebilir. Ama Türkçede cümlenin bir yüklemi olmalıdır. Bu nedenle cümlenin en önemli unsuru yüklemdir. Türkçede eksiltmeler dışında yönelme cümlesi yoktur. Çünkü yüklem, fiil çekimi veya yardımcı fiil almış isim olarak cümleyi cümlede bir araya getiren unsurdur. Dolayısıyla yüklem, cümlenin diğer tüm unsurlarını arkasına çeken bir lokomotif gibidir.
Türkçede yüklem, bir cümlenin odak noktasını belirleyen, eylemi yapan kişiyi ve eylemin zamanını gösteren bir unsurdur. Ayrıca cümledeki diğer tüm unsurları bulmaya yönelik sorular sorulur. Ayrıca cümlenin yapı ve anlam özellikleri belirlenirken yüklem de dikkate alınır. Bir cümlenin birincil mi yoksa ters mi olduğunu belirlemek, yüklemin konumuna bağlıdır. Nitekim cümlenin çatı özelliği belirlenirken dönüşlülüklü bir fiil olan yüklemin nesne ve özne ile olan ilişkisi incelenir. Yani yüklem, cümlenin temel taşıdır ve diğer unsurları mantıksal bir bütün halinde birleştiren ana unsurdur. Yüklemler aracılığıyla, kelimeler yargıyı ifade eder. Ayrıca Türkçe tamlaması her zaman “özne + bileşen + yüklem” şeklindedir. Başka bir deyişle, dilimizin sözdizimi bile yüklem tarafından oluşturulmuştur.
Yüklem, başka bir öğeye ihtiyaç duymadan kendi başına bir cümledir. Öte yandan yüklemsiz tümceler, ne kadar arka arkaya dizilirlerse dizilsinler yüklemsiz cümle niteliğini kazanamazlar. Örneğin, “gördüm”. Yüklem bir cümledir. Bu kelime bir cümledir. Bu cümle “Uzun zamandır görmediğim arkadaşlarımı o gün pazarda gördüm.” Bu şekilde yazarsak kendisinden önce gelen tüm öğeler (nesne, zarf, tümleyen yer) yüklemin anlamını daha iyi ifade edebilmek için yardımcı öğeler olarak kullanılır. Yazdığımız ikinci cümlede yüklem yoksa “Uzun zamandır görmediğim arkadaşlarım o gün çarşıdadır” ifadesi yargı ifade etmediği için cümle niteliği taşımaz. . Gördüğümüz gibi, yüklem cümlenin ana unsurudur.
Cümlenin fiilden sonraki en önemli unsuru öznedir. Bir eylemi kimin yaptığını gösteren özne, cümlenin iki temel öğesinden biridir. Türkçede dört tür konu vardır. Bunlardan biri, eylem konusunun açıkça belirtildiği gerçek konudur. Diğeri, konunun açık olduğu ancak yazılmadığı gizli konudur. Diğer ikisi sözde örtük öznedir. Cümlenin yüklemi ya özneyi gizler ya da onu belirgin kılmak için saptırır. Her koşulda, cümlede işi yapacak şekilde verilir veya ima edilir. Bu nedenle cümledeki ikinci temel öğe öznedir. Bir cümlede fiil ve özne olmak üzere sadece iki temel unsur vardır.
Sözdizimi için mutlaka gerekli değildir; Ancak yüklemin gösterdiği cümleyi farklı yönlerden tamamlayan “nesne, zarf tümleci ve dolaylı özne” cümlenin yardımcı unsurlarıdır. Cümleler bu unsurlar olmadan oluşturulabilir. Ancak bu öğeler, cümlenin yer ve zaman gibi bazı yönleri hakkında ayrıntılı bilgi vererek cümleyi tamamlar. Şimdi aşağıda birkaç cümlenin öğelerini göstererek temel ve yardımcı öğelerini tanımlayalım:
– Teknolojinin (özne) gelişmesi günlük hayatımızda (yer tümleci) hayatımızı (belirli nesne) tamamen (zarf tümleci) kolaylaştırıyor (yüklem).
Yukarıda gördüğümüz cümledeki “kolaylaştır, teknoloji geliştir” unsurları (özne ve yüklem) cümlenin temel unsurlarıdır. Yardımcı öğeler, bir yer tümleci, belirli bir nesne ve bir zarf tümleci olarak var olan diğer öğelerdir.
Not: Cümlede bir veya daha fazla yardımcı madde kullanılabilir veya kullanılmayabilir. Yardımcı öğeler, sözdiziminin temel öğeleri değildir. Ancak cümlenin bir desteği olmalıdır.
Örnek: Arkadaşım (özne) (yüklem) bu kitabı (belirli nesne) bir günde (zarf cümlesi) okudu.
Yukarıdaki cümlede, zarf yan tümcesi ve belirli bir nesne yardımcı olarak kullanılmıştır. Her iki temel bileşen de kullanılır.
YerelHaberler
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]