Üretim tesislerinde hammaddeden nihai ürüne kadar olan süreçlerde, ürün için kullanılamayan yani israf edilen toplam hammaddeden hammadde kayıplarına “atık” denir. Şirketler için her israf bir israf ve kayıptır. Her yönetim fonksiyonu aldığı hammadde ve yardımcı maddelerden maksimum verim alarak üretim yapmak ister ki bu da özel sektörün doğasında vardır.
Atık kayıpları genellikle yüzde olarak ifade edilir. Atık yüzdelerinin öneminin sektörlere göre değiştiği göz önüne alındığında, çoğu zaman ortalama %3 ila %5 arası atık kabul edilebilir olarak kabul edilmektedir. Bir demirci aldığı 20cm x 20cm ölçülerindeki masaları yapmak istemiş. Ütülerin kesik uçları birbirine kaynak yapılacağı için bazı noktalar kullanılamaz hale gelecektir. İşlemden dolayı kesilip kullanılamayan bu demir parçalarına atık denir.
Dokuma atölyesinde açık teşhir şeklindeki kumaşlar masa üzerine dizilir ve dikime uygun şablonlarla kesilir. Örneğin 1 metre eninde 90 cm boyunda bir kumaştan 90 cm eninde iki yaprak kesilip dikilmesi istenmektedir. Yan yana getirilen iki çarşafın genişliği toplamda 1 metre 80 cm’ye tekabül ediyor. Bu desenlerin kumaştan kesilmesi sonucunda her kat kumaşta 10 cm kayıp oluşacaktır. Bu sayede 100’e yakın kesim yapılırken 10 metre kumaş telef olacaktır.
Yukarıdaki iki örnekten kastedilen, israf olarak adlandırılan kayıpların genelleştirildiğinde ne kadar önemli olduğudur. Ateşi ve bu elementin maliyetini hesaplamak, mühendislik ve matematik zekası gerektirir. Uygun kalıptan çıkarma ile hazırlanan üretim numunelerinde dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri fire kaybını en aza indirme ilkesidir. Hatta özellikle ağır sanayide sadece israfı hesaplayarak maksimizasyonu sağlamak için geliştirilen ve özelleştirilen bilgisayar programları kullanılmaktadır.
Atık, yalnızca kullanılamayan malzemeleri değil, aynı zamanda uygun olmayan şekilde üretilmiş veya yanlış işlenmiş malzemeleri de içerir. Yani bir işlemden sonra üretime göre tekrar kullanılamayan malzemeler de atık kapsamında değerlendiriliyor.
Zorlu bir ekonomik sistemde, bir bedel karşılığında alınan her malzeme, kişi ve kurumlar tarafından sonuna kadar kullanılmak istenmektedir. Para kazanmanın zor olduğu, ekonomik sıkıntılarla karşı karşıya kaldığınız, nakit döngüsünden tasarruf etmenin zor olduğu bu dönemlerde, %100 verimlilik ve rahatlık ile gelir kalemlerinden daha küçük harcama kalemlerine sahip olmak önemlidir. Bu nedenle orta ve büyük ölçekli firmalar başta olmak üzere hemen hemen tüm firmalar alınan ek malzeme ve hammaddelere zarar vermeden her zaman daha fazlasını üretmeyi hedeflemektedir.
Yalın üretim sistemleri gibi israfı ortadan kaldırmak hedefiyle tasarlanan tüm üretim sistemlerinde, envanter ve israfın önlenmesi fikri en önemli fikirlerden biridir. Bu sayede çıplak gözle görülmeyen ve ani hasar sayılmayan atıklardan doğacak ciddi zararlar önceden engellenmiş olur. Çağın hızlı ve zorlu ekonomik sisteminde rekabetçi politikalarla ayakta kalmaya çalışan şirketler, karlılık yüzdelerini artırmak için israf gibi maliyetlerden kaçınmak zorunda kalıyor. Bu nedenle atık kayıplarının önüne geçilmeli ve yöneticiler bu sorunun farkında olmalıdır.
Kaynak:
http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi19/01_Ozguven_Caliskan.pdf
katip:Baran Akkök
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]