Uğur böceği, hanım böceği veya gelin böceği gibi isimlerle tanınan böcekler Coccinellidae familyasında bulunan ve yaygın olarak bulunan böcek türlerinin genel adıdır. Asya hanım ya da uğur böcekleri de aynı familyada yer alır. Tarım zararlısı olarak tanınan Epilachninae alt familyasındakiler hariç, hepsi de yararlı böcekler olup yaprak bitlerine, koşnillere karşı biyolojik mücadelede kullanılırlar.
Ağaçlarda ve tarlalarda yaşayan yaprak bitleri ve kabuklu bitleri avlayarak beslenen bu uğur böcekleri Asya’ya (örneğin, Çin, Rusya, Kore, Japonya, Tayvan, Moğolistan) özgüdür. Amerika’ya Tarım Bakanlığı tarafından 1900’lerin başında, yonca, pikan cevizi, elmalar ve turunçgiller gibi mahsullere zarar veren haşere popülasyonlarını doğal olarak kontrol etmeye yardımcı olmak için Asya uğur böcekleri (Harmonia axyridis) getirilmiş, son 15 yıl boyunca Gürcistan, Güney Carolina, Louisiana, Mississippi, Kaliforniya, Washington, Pennsylvania, Connecticut ve Maryland gibi birçok eyaletteki tarlalara ve seralara salınmıştır. Uğur böcekleri normalde açık havada yaşadıkları ve bitki zararlılarıyla beslendikleri için faydalı sayılırlar. Bu böcekler böcek ilacı (pestisit) ihtiyacını azaltmada oldukça faydalı olmuş ve birçok hastalığa sebep olan, yaprak bitleri, akarlar ve kabuklu bitler taşıyan sert ağaçlı ormanları rahatlatmıştır.
İçindekiler
Uğur Böceklerinin Kötü İkizleri
Asya uğur böcekleri temel olarak uğur böceklerinin kötü ikizleri gibidirler. Hanım böcekleri ve Asya uğur böcekleri benzer görünse ve aynı böcek ailesine ait olsa da benzer şekilde davranmazlar. Uğur böcekleri son derece yararlı böcekler olarak kabul edilir. Isırmazlar, yaprak bitleri gibi birkaç bahçe zararlısını tüketirler ve asla çok sayıda bir araya toplanmazlar. En önemlisi, soğuyunca dışarıda barınak ararlar. Asya uğur böcekleri de bahçe zararlıları avlar ama benzerliklerin sona erdiği yer burasıdır. Hanım ya da uğur böcekleri evlere Asya uğur böceklerinin yaptığı gibi gizlice girmez. Hanım böcekleri açık havada korunaklı yerlerde kışı geçirirken Asya uğur böcekleri ilkbaharda evlere ve binalara girebilir girerler ve özellikle pencere gibi sıcak, yansıtıcı yüzeyler etrafında, büyük gruplar halinde toplanırlar. Toplandıkları yüzeylerde sarı, kötü kokulu bir sıvı bırakırlar. Sonbaharda veya kışın evlerde veya çevresinde toplanan böcekler fark edilirse, onlar muhtemelen Asyalı uğur böcekleridir.
Asya Uğur Böceklerinin Görünümleri
Asyalı uğur böcekleri bahçelere, evlere sızmak için kendisini zararsız bir uğur böceği olarak gizler. Hanım böcekleri ve Asya uğur böcekleri kesinlikle benzer görünür ancak yakından bakılırsa birkaç önemli fark tespit edilebilir. Her şeyden önce, Asya uğur böcekleri hanım böceklerinden biraz daha büyüktür. Tüm hanım böcekleri siyah noktalı, parlak kırmızı iken, Asya uğur böcekleri renkleri kırmızıdan turuncuya değişebilir. Kırmızı, sarı ya da turuncu kanat kapaklarında genellikle birkaç siyah nokta vardır, ancak bazı böceklerde lekeler belirsiz veya hiç olmayabilir. Bazı türlerin renkleri siyahtır, benekleri kırmızı, pembe ya da sarı renklidir. Tropik bölgelerde yaşayan bazı türler yeşil ya da mavi renkli olabilirler. Çok benekli olanlar dişi olma eğilimi gösterirken, az ya da hiç beneği olmayanlar erkek olma eğilimindedir. Hanım böcekleri yuvarlak, oval bir şekle sahipken, Asya uğur böcekleri biraz daha uzun olma eğilimindedir. Asya uğur böcekleri, başın arkasındaki beyazımsı alanda oldukça görünür “M” veya “W” şeklinde siyah bir işarete sahiptir. Bir bakışta Asya uğur böceklerini sıradan bir uğur böceğinden ayırt etmenin en kolay yolu budur. Bu işaretin boyutu, kalınlığı ve genel şekli değişir ancak her zaman vardır. Genel olarak hanım böceklerinin kafaları Asya uğur böceklerinin kafalarından daha kısa ve daha az sivri görünür. Bir Asya uğur böceğini tanımanın bariz yollarından biri ” refleks kanamasını” aramaktır.
Kendilerini Nasıl Savunurlar?
Asyalı uğur böcekleri ev sahipleri tarafından iyi şans getirici olarak görülmeyen, aksine sıkıntı verici olan, istenmeyen misafirlerdir. Araştırmacı Entomologlar, Asya uğur böceklerinin evlere girmesini önleme yöntemleri ve içeri girenleri güvenli ve etkili bir şekilde yakalama yolları üzerinde özenle çalışmaktadır. Neyse ki yapılara zarar veren böcekler değildirler. Evlerdeki yiyecek ve diğer malzemeleri yemezler ve evin içinde yumurta bırakmazlar. Yine de, rahatsız edildiklerinde, korktuğunda ya da ezildiğinde bacak eklemlerinden sarı, çürük yaprağa benzeyen kötü kokulu, tadı acı olan bir madde bırakarak sıkıntı yaratabilirler. Bu salgılamaya “refleks kanaması” denir ve böceğin kendisini yırtıcılardan korumak için gerçekleştirdiği bir savunma mekanizmasıdır. Sarı salgı tehlikeli değildir, ancak duvarları ve kumaşları lekeleyebilir veya küçük alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.
Yaşam Döngüleri
Çok renkli Asya uğur böcekleri yaşam döngüsünde dört aşamadan geçer.
-Dişi yetişkinler yaprak bitleri, akarlar ve kabuklu bit kolonilerinin yakınındaki bitkilerin yaprak altlarına sarı renkli, oval yumurtalar bırakır.
-Kümeler halindeki sarı yumurtalardan 3–7 gün sonra larvalar çıkar ve yiyecek aramaya başlar. Larvalar genellikle turuncu ve siyahtır, birincil gıdalarının (yaprak bitleri) bol olduğu bitkilerde gelişimlerini tamamlar. Bir larva büyüdükçe yaklaşık dört kez deri değiştirir.
-Hareketsiz olan koza (pupa) aşamasında bitkilere bağlı kalırlar ancak bazen binaların dış duvarlarına yapışmış olarak da bulunabilirler.
-Kılıf içinden çıkan yeni böcekler ıslak, parlak ve genellikle altın renkli görünürler. Dış iskeletin sertleşmesine, gerçek renklerin ve desenlerin ortaya çıkışına kadarki süre içinde çok savunmasızdır. Yumurtadan erişkinliğe geçişin ortalama süresi yaklaşık bir aydır ve yılda birden fazla nesil verirler. Böcekler üç yıla kadar yaşayabilirler.
Asya Uğur Böcekleri Neyle Beslenir?
Asya hanım böcekleri ana vatanında esas olarak ağaçlarda, ormanlarda ve meyve bahçelerinde yaşamaktadır. Japonya’da soya fasulyesi tarlalarında da bol miktarda bulunurlar. ABD’de böcekler, güller, mısır, soya fasulyesi, yonca ve tütün de dahil olmak üzere süs ve tarım ürünlerinde yaşarlar. Asyalı uğur böcekleri veya hanım böcekleri birçok genel bahçe zararlılarına karşı çok faydalı olabilecek yırtıcı böceklerdir. Temel olarak aşağıdaki böceklerle beslenirler:
Yaprak Bitleri
Yaprak bitleri sonunda bitkileri zayıflatabilen ve öldürebilen, bitki özünden beslenen küçük böceklerdir. Küçük olsalar da mahsullere büyük zarar verirler. Yaprak bitleri, Asya uğur böceklerinin besinlerinin en büyük bölümünü oluşturur. İlkbahar ve yaz aylarında, larvalar ve yetişkinler esas olarak yaprak bitleriyle beslenirler ve günde yüzlercesini tüketirler.
Örümcek Akarları
Bu akarlar yumuşak gövdeli bitkilerin özleriyle beslenir. Yaprak bitlerinden biraz daha küçüktürler. Örümcek akarları da uğur böcekler tarafından avlanır.
Unlu Bitler
Unlu bitler bitki özlerini emen başka haşerelerdir. Beyaz renklidirler ve neredeyse küçük bir pamuk beneği gibi görünürler. Bu haşereler de Asya uğur böceğinin diyetinin temel bir parçasıdır.
Küf, Polen ve Nektar
Bazı Asya uğur böcekleri, küf ve nektar ile birlikte, zaman zaman az miktarda polen yiyecektir. Bunlar genellikle diyetlerinin sadece küçük bir kısmıdır.
Diğer Küçük Böcekler
Hanım böcekleri agresif predatörler (yırtıcı veya avcılar) olarak bilinirler ve eğer bir fırsat yakalarsa, yeteri kadar küçük olan hemen hemen tüm böcekleri yiyebilirler.
Asya Uğur Böcekleri İstilacıdır
Bu böcek türü dünyadaki en istilacı böceklerden biri olarak kabul edilmektedir ve kısmen iç mekânlarda kışlamaya eğilimlidir. Asya uğur böcekleri, Amerika Birleşik Devletlerinde bulunan yerli türlere çok benzerler ancak yerli türlerin aksine oldukça agresif olabilirler. Yerli uğur böcekleri H. axyridis tarafından işgal edilen bölgelerde dramatik düşüşler göstermiştir. Amerika Birleşik Devletlerindeki evleri ve binaları istila eden çok sayıda hanım böceği (uğur böceği) olduğu ilk defa 1990’ların başında bildirilmiştir. Bazı bilim insanları, ABD’deki mevcut uğur böceği istilaların bu kasıtlı getirilmeden değil, yanlışlıkla bir kaza ile Japonya’dan bir yük gemisiyle New Orleans’a taşınan böceklerden kaynaklandığına inanmaktadır.
Böcekler binalara girdiklerinde, kışı geçirmek için çatlaklar ve korunaklı yerler arar. Genellikle çatı katlarında, duvar boşluklarında ve diğer korunan yerlerde toplanırlar. Çalışmalar, Asya hanım böceklerinin ışıklı yüzeylere çekildiğini göstermiştir. Öğleden sonra güneşiyle aydınlatılan binaların güneybatı taraflarında, sıcak kısımlarda toplanmaya eğilimlidirler. Evlere girmemeleri için en iyi önlem kapı ve pencerelerin etrafındaki çatlakları ve yarıkları, eve giren borulardaki hasarlı yerleri değiştirmek veya onarmaktır. Kış sonu ya da ilkbahar başlangıcında havalar sındıkça, hava sıcaklığı 10° C’ye yaklaştığında böcekler bir kez daha aktif hale gelir. Çok soğuk bir kış gününde bile kış uykusunda olan böceklerin bazıları güneşin ısıtması nedeniyle uyanırlar. Uyanan böcekler dış mekâna kaçmaya çalışırken, bazıları yanlışlıkla, süpürgeliklerin, duvarların, tavan aralarının, asma tavanların vb. arkasından çıkıp içerilerde dolaşırlar. Hanım ya da uğur böcekler ışığa çekildiğinden, genellikle pencerelerde ve aydınlatma armatürlerinde görülebilirler. Bu şekilde oluşan büyük popülasyonlar sorun yaratabilir çünkü sürüler halinde, uzun zaman bir alanda kalabilirler. Bir kez eve girdiklerinde genellikle diğer yıllarda da o eve geri dönerler. Sonbaharda sıkça rastlanan büyük buluşmaları sağlayacak şekilde birbirleriyle haberleşmek için feromon denilen kimyasal salgılardan yararlanırlar. Bu böcekler tarafından salınan feromonlar gelecek nesiller tarafından tespit edilir. Ayrıca, bir evin rengi ve konumu önemli faktörlerdir.
İnsanlar Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Asya hanım böcekleri genellikle insanlara zarar vermez ama çoğunlukla can sıkıcıdır. Bazı ev zararlılarının (örneğin, pire ve hamam böceği) aksine, iç mekânlarda üremezler. Kış sonlarında/ilkbaharda başlangıcında ortaya çıkanlar, önceki sonbaharda girenlerdir. Ahşaba, yiyeceklere veya giyeceklere saldırmazlar. Yine de bazı ev sahipleri iç mekanlarda herhangi bir böcek bulmaktan nefret eder ve hastaneler gibi hijyenik kuruluşlar her türlü kirletici maddelere sıfır tolerans gösterir. Her ne kadar Asyalı hanım böcekleri kendiliğinden hastalık bulaştırmasa da son araştırmalar, istilaların bazı kişilerde gözlerde tahrişten astıma kadar alerjiye neden olabileceğini göstermektedir. İnsanlar böceklere temas ettikten sonra gözlerine dokunmaktan kaçınmalı ve alerjik reaksiyonlardan şüpheleniyorsa bir doktora danışmalıdır. Doğada, hanım böcekleri diğer böcekleri yerler ve çiğneyici ağız parçalarına sahiptirler. Sonbaharda çok sayıda böcek uçarken, genellikle giysilerin üzerine çıkar ve bazen ciltle temas halinde hafifçe ısırırlar. Isırık bir iğne gibi hissedilir ve nadiren ciddidir. Az sayıda insanın ısırıklara alerjisi olmasına rağmen, bu ısırıkların tahrişe neden olmaktan daha fazla zararı yoktur. Asyalı hanım böcekleri şarap endüstrisi için de tehdit oluşturabilir. Üzümle birlikte yanlışlıkla ezilip işlenen az sayıda Asya uğur böceği bile kötü kokusundan dolayı şarabın tadını bozabilir.
İstilacı Uğur Böceklerine Karşı Ne Yapılabilir?
Asya uğur ya da hanım böcekleri doğal olarak beyazlar, griler ve sarılar gibi parlak renklere çekilir. Ayrıca çok fazla güneş ışığına maruz kalan yerlerde toplanma eğilimindedirler. Bu nedenle, güneşe maruz kalan, parlak renkli yüzeylerde aranmalıdırlar. Evlerine girmeleri genellikle kazara olur. Pencere çerçeveleri veya duvar boşluklarında toplanırlar ve çatlaklardan içeri girerler. Bu çatlaklar bulunup kapatılabilirse böcekler uzak tutulabilirler. İçeri girdiklerinde karanlık ve tenha yerlerde toplanma eğilimindedir. Tavan aralarında, dolaplarda, depolama alanlarında bulunabilirler. Özellikle çerçevelerin arkasına gizlenmeye ve toplanmaya meyillidirler. Böcekler bir konut içinde ciddi bir sıkıntı haline geldiğinde aşağıdaki ipuçları ile yönetim sağlanabilir:
İnsektisit Kullanmak
Böcek öldürücüleri makineyle sis halinde atmak, “böcek bombaları” veya spreyler genellikle iç mekândaki böcekleri yok etmek için önerilmez. Uğur böcekler için içeride uygulanan böcek öldürücüler etkisiz olma eğilimindedir ve duvarlarda, tezgâhlarda ve diğer yüzeylerde istenmeyen kalıntılar bırakıp lekeleyebilir. Vakumlama daha sıhhi ve etkilidir.
Vakumlamak
Evlere girmiş olan böcekler ezilmemeli, bunun yerine, elektrikli süpürgeyle vakumlanarak temizlenmelidir. Daha sonra böcekler dışarıya bırakmak istenirse, vakum hortumu ve toz toplama torbası arasında tuzak görevi yapacak, lastik bant ile sabitlenmiş bir naylon çorap veya bir mendil yerleştirilir. Vakumlama işlemi bittiğinde bu tuzaklarda toplanan böcekler atılmalı, ayrıca böceklerinin toplanmış olduğu yüzeyler sabunlu suyla temizlenmelidir. Sıradan bir süpürge de kullanılabilir ancak böcekler sarımsı savunma salgılarını yaydıklarında lekelenmeye neden olma olasılığı daha yüksektir.
Giriş Noktalarını Sızdırmaz Hale Getirmek
Çatlakların ve açıklıkların kapatılması, hanım böceklerin binalara girmesini önlemenin en kalıcı yoludur. Bunu yapmanın zamanı ilkbahar veya yaz sonunda, yetişkinler kışlamak için binalara uçmaya başlamadan öncedir. Pencere, kapılar, ön panolar, boruları ve kablolar gibi yerlerdeki çatlaklar uygun bir dolgu maddesi ile kapatılmalıdır. Daha büyük delikler çimento, üretan köpük veya tel örgü ile tıkanabilir. Bu ve benzer uygulamalar aynı zamanda sinek, eşek arısı, cırcır böcekleri, örümcekler ve diğer zararlıların girişini de önler.
İlaçlama Şirketlerinden Yardım Almak
Çatlak ve açıklıkları kapatmak, böcek girişini sınırlamak için daha kalıcı bir yol olsa da, yaklaşım zaman alıcı ve bazen pratik değildir. Böceklerin girebileceği saçak, dış cephe kaplaması, havalandırma delikleri gibi sayısız çatlak olabilir. Çok katlı binalarda sızdırmazlık daha da zorlaşır. Bazı ev sahipleri böceklerden kurtulmak için profesyonel bir böcek ilaçlama şirketini arayabilir. Birçok şirket sonbaharda bina dışlarına böcek ilacı uygulayarak haşere girişini önlemeye yardımcı olur. Profesyoneller tarafından kullanılan daha etkili insektisitler konsantre (seyreltilebilir) formda satın alınabilir, daha büyük hacimli malzemeler bir pompa veya hortum ucu püskürtücüsü ile uygulanabilir.
Ne yazık ki, yıllık uğur böceği istilalarının hızlı bir çözüm veya kolay bir cevabı yoktur. Vakumlama, haşerelerden koruma ve doğru zamanlanmış dış mekanlarda insektisit kullanımı rahatlama sağlayabilir, ancak her bir böceğin girişini engelleyemez. Herhangi bir pestisitin güvenli kullanımı için her zaman etiket okunmalı ve yönergeler izlenmelidir.
Diğer Yaklaşımlar
Asya hanım böcekleri ile ilgili sorunları hafifletmek için başka yaklaşımlar da önerilebilir. Bahçe malzemeleri kataloglarında yer alan ve satılan ışık tuzakları çatı katları gibi karanlık kapalı alanlarda sinekleri ve hanım böceklerini yakalamak için yararlı olabilir ancak sonbaharda yaşam alanlarına giren veya sonraki ilkbaharda gizli yerlerden çıkan nispeten az sayıda böceği yakalar.
Kaynakça:
https://sciencing.com
https://entomology.ca.uky.edu
http://www.cumhuriyet.com.tr
Yazar: YerelHaber
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]