Bir Uygur Türkü olan Nizameddin Ali Efendi Nefai, 9 Şubat 1441’de Herat’ta doğdu ve 1501’de öldü. Ali Sir Nefai’nin babası o dönemin devlet adamlarından Jiyasudon Keskin Bahadır, annesi ise bir kız. Brahm’ın. Ali Efendi, çocukluğundan itibaren Mirza Bikkara’nın torunu ve Şehzade Gıyasuddin Mansur’un oğlu Hüseyin Bikkara’nın yanında büyümüş ve eğitim hayatına onun yanında başlamıştır. Hüseyin Bikkara 1472’de devlet başkanı olunca, Naifa “saray beyi” anlamına gelen “emir” unvanını aldı ve ardından vezir oldu. Devlet işlerinden sıkılan Nefai bir süre sonra istifa etti. 1476 yılında büyük saygı ve hayranlık duyduğu dönemin önde gelen isimlerinden Molla Cami’nin rehberliğinde Nakşibendi mezhebine katıldı. Farsça’nın resmi dil olduğu bir dönemde, Fars edebiyatı Molla Cami’ ile zirveye ulaştı ve aydınlar Farsça yazmayı bir erdem olarak gördüler, Ali Şer Nevai Türkçenin birçok yönden Farsçadan üstün bir dil olduğunu belirtti. Türk kültür ve sanat hayatının Orta Asya’da gelişmesine büyük katkıları olan Nevat, Türkçeyi çok sever ve ifade gücü bakımından en iyisinin Türkçe olduğuna inanır. Türkçeyi iyi kullanan Nevay, Farsça metinler de yazmıştır. Türkçe şiirlerinde “Nifai”, Farsça şiirlerinde “Feni” mahlasını kullanmıştır.
“Niva dili” olarak adlandırılan Çağatay Türkçesiyle şu eserleri kaleme almıştır:
Divanı (Hazinul Mu’ini): Ali Sir Nafai kendisi için Münşe’ât’ta Türklere ait 4 divan düzenlemeden önce, 1469-1486 yılları arasında Bada’i al-Bada’i ve Nevatdirun Nehai’i adını verdiği bir divandan bahseder. düzenlendi. Nefderon Nehi’den sonra düzenlediği divan’ın adı Hazenul Maani’dir. Sad Al Maani, şairin çocukluk, gençlik, orta yaş ve yaşlılık döneminde yazdığı şiirlerden oluşuyor. Bu dört yıllık süre Garâ’ibü’s-Segâr, Nevâ’dirü’ş-ebâb, Bedâyi’ü’l-Vasat ve Fevâ’idü’l-Kiber olarak yazılmıştır. Bunların dışında bir de Farsça divan bulunmaktadır.
Salihlerin en hayırlısı. Ferhâd, Şirin, Leylî vü Mecnûn, Seb’a-i Seyyâre, Sedd-iskenderi hamsesini Müsnelinlerin isimleridir.
• Mecâlisü’n-Nefâis, bir grup şair, nesir. Nesâyimü’l-Mahabbe min emâyimi’l-Fütüvve adlı eseri de bir nevi Babalar tezkiresidir.
• “Risal Mu’mara”, “Mazanul Efzan” ve “Mukkmatul Logatin” adlı kitapları dil ve edebiyat hakkında bilgi vermektedir.
• Jehel Hades, Nazmul Sivaher, Lisanot Tair, Siraj Al-Muslimun ve Moheb Baal Al-Kulaib’in yazıları din üzerine eserlerdir.
• Târîh-i Enbiyâ vü Hükemâ, Târîh-i Mülûk-ı ‘Acem ve Zübdetü’t-Tevârîh adlı eserlerinin konusu tarihtir. Bunların dışında Hâlât-ı Seyyid-i Hassan-ı Erdşîr, Hamsetü’l-Mütehayyirîn ve Halat-ı Pehlevân Muhammed adlı biyografik eserler de bulunmaktadır. Öte yandan Vakfiyye ve Münşe’at belge niteliğine sahiptir.
* Muhakemet’l Lügateyn adlı kitabında Türkçenin Farsçadan üstün bir dil olduğunu söylemiştir.
kaynak:
Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Mine Mengi, Akçağ Yayınları
yazar: Korhan Altunay
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]