Yusuf Haseeb, Karahanlı bir yazar, şair ve devlet adamıdır. Muhtemelen 1017 yılında Doğu Türkistan’ın Balasagon şehrinde doğdu. Soylu bir Türk ve Müslüman aileye mensup olduğu tahmin ediliyor. Balasagon’da eğitim gördü ve eğitim gördü. Karahanlı hizmetine girmeden ve “Hasan Hasib” unvanını almadan önce Balasagonlu Yusuf olarak biliniyordu.
Balasagonlu Yusuf kendini iyi yetiştirmiştir. Elli yaşında ünlü eseri Kutadgu Bilig’i on sekiz ay içinde şiirle yazdı. Bu kitap 1070 yılında Kaşgar’a gelen Karahanlı hükümdarı Uluğ Kara Boğra Han’a takdim edilmiştir. Kara Boğra Han Balasagonlu Yusuf, Türklerin ahlakını, hukukunu, devlet idaresini ve örf ve adetlerini anlatan eseri sarayında okumuştur. Kutadgu Bilig, Karahanlı sarayında günlerce okundu ve büyük beğeni topladı. Başbakan Yardımcısı olarak “Ulugh Haseeb” unvanıyla onurlandırıldı ve Karahanlılar’daki en üst düzey memurlardan biri verildi. Bu misyonu ile “Yusuf Haseeb” lakabıyla anılarak tarih ve edebiyat literatürüne girmiştir.
Yusuf Hasip, eserini elimize geçen ilk Türk-İslam edebiyatı yazarıdır. Zamanının akademik yazarı ve Türk meditasyon tarihi üzerine seçkin bir düşünürdü. Eserlerini Münacât, nat ve cihâr yâr-ı güzîn övgüleriyle süslemiştir. Yusuf Hasib’in ölümü 1077’de olmuş olabilir.
Karahanlılar döneminde diğer alanlarda olduğu gibi edebiyatta da ortaya çıkan yeni oluşum, özellikle bu dönemde önemli bir Türk-İslam merkezi haline gelen Doğu Karahanlıların başkenti Kisgar’da Türk-İslam edebiyatının bilinen ilk eserleri – 11. Yüzyılın ortalarında Hakan Türkçesi ile yazılmaya başlanmıştır. Bunlardan biri de Balasagunlu Yusuf’un Balasagun’dayken yazmaya başladığı, Kaşgar’a gelip orada tamamlayarak 1069/1070 yılında Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a hediye ettiği Kutadgu Bilig’dir.
Bu dikkat çekici Türkçe eser, aruz fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl şeklinde yazılmış 6.645 heceden oluşmaktadır. Kutadgu Bilig, kadim Türk ahlak anlayışı ile devletin İslam inancına bakış açısını birleştiren nasihat ve siyaset türünde didaktik bir eserdir. Ayetü’l-Mesneviyye’de yazılan eser, Allah’ın lütfu ve Hertz ile başladı. Peygamber’i ve dört halifeyi övdükten sonra hükümdarı öven bahar tasvir edilmiştir. Yedi yıldız ve on iki burç değerlendirildikten sonra “ilim, dil ve iyilik” temaları üzerinde durulmuş, kitabın adı ve anlamı açıklanmıştır.
Çalışmanın esas kısmı on ikinci bölümle başlamaktadır. Dört kısımdan oluşan bu kısım, dört kişi arasında geçen bir münakaşaya dayanmaktadır. Bunlar, hak hukuku temsil eden “Kün Togdı”, kut’u temsil eden “Ay Toldi”, akıl ve bilgiyi temsil eden bakanın oğlu “Ög-dülmiş” ve bakanın akrabası olan Odgurmuş’tur. memnuniyet ve kader. Eserde ayrıca İslam öncesi Türk şiiri geleneğinde yazılmış dörtlükler de bulunmaktadır. Bilinen üç Kotadgu Beleg el yazması vardır. işte buradalar:
1. Viyana Nüshası: 1439 yılında Herat’ta Uygur alfabesiyle yazılmış, TDK tarafından tıpkıbasım olarak basılmıştır (Kutadgu Bilig Facsimile I. Viyana Nüshası, İstanbul 1942).
2. Kahire Nüshası: Nüsha tarihi bilinmeyen bu nüsha Kahire’de bulunmuş olup Arap harfleriyle yazılmıştır. TDK (Kutadgu Bilig Facsimile III, Mısır Nüshası, İstanbul 1943) ve Kültür Bakanlığı (Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib, Ankara 1993) tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır.
3. Fergana nüshası: 1914 yılında Fergana’da Zeki ve Toğan Hanım tarafından bulunan nüsha Arap harfleriyle yazılmış olup, baştan bazı yaprakları eksiktir. Kahire nüshasından daha büyük olan bu nüsha TDK tarafından tıpkıbasım olarak basılmıştır (Kutadgu Bilig Faxbasım II, Fergana Nüshası, İstanbul 1942).
Eserin bu üç nüshası mukayese edildiğinde eleştirel metin (Kutadgu Bilig I, Fake Shooting Made 2.baskı, Ankara 1979) ve Türkçe-Türkçe tercümesi (Yusuf Has Hâcib Kutadgu Bilig, (çeviri, Ankara 1988) Reşit Rahmeti Far tarafından yayımlanmıştır. Reşid Rahmiti Arat tarafından hazırlanan Kemal Arslan, Osman F. Fikri Selahtaroğlu eseri Şiirde Türk Türkçesine uyarlamıştır (Çağdaş Türkçe ve Kutadgu Bilig Uyarlaması, Ankara 1996).Kutadgu Bilig, Ankara 1995. Öte yandan Ahmet B. Ercilasson Kutadgu Bilig’de kullanılan Türkçe fiiller üzerine bir çalışma yapmış ve yayınlamıştır (Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-, Ankara 1984).
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]
İlk Yorumu Siz Yapın