Halk edebiyatı, sözlü edebiyatın bir uzantısıdır. İnsanlar tarafından yaratılan sözlü eserlerden oluşur. Dil, biçim, temalar ve duyarlılıklar açısından popüler kültürle yakından ilişkilidir. Türkler Anadolu’ya geldikten sonra edebiyatları beş gruba ayrıldı. Arapça ve Farsça’yı iyi bilen entelektüellerden oluşan “yüksek sınıf edebiyatı” ve İslam öncesi dönemlere ait sözlü “popüler edebiyat”.
Aynı ayrım Anadolu’ya göç eden Türkler arasında da devam etmiştir. Medrese tahsili görmüş aydınlar Arap ve Fars edebiyatından etkilenmeye devam ederken halk, saz şairleri vasıtasıyla popüler edebiyatını sürdürmüştür. Bu nedenle Anadolu Türk edebiyatı iki grupta incelenir. Böyle bir grup popüler edebiyattır.
Oğuz Türkleri Anadolu’ya geleneksel halk dilleri, gelenekleri ve edebiyatları ile gelmiştir. Uzan dedikleri saz şairleri Anadolu’nun giderek kalabalıklaşan yörelerinde gezgin şairler olarak sazlarıyla şiirler söylerlerdi.
1. İslam öncesi edebiyatımızın İslam medeniyetindeki şeklidir. Bir anlamda sözlü edebiyat dönemimizin gelişmiş hali gibi düşünebiliriz.
2. Popüler edebiyat ürünleri yazılmaz. Müzik eşliğinde sözlü olarak oluşturulur.
3. Divan edebiyatında olduğu gibi şiir yine baskın tür haline gelir.
4. Şiirlerde başlık yoktur, kendi adlarını taşırlar.
5. Ayetin birimi dörtlüktür.
6. Ölçek bir hece ölçeğidir, çoğunlukla yedinci, sekizinci ve on birinci kalıplar kullanılır.
7. Şiirler genellikle yarı kafiyelidir.
8. Dil, insanların konuştuğu argodur.
9. Popüler edebiyat gözleme dayalıdır. Karşılaştırmalar belirli kavramlar kullanılarak yapılır. Söyledikleri her şey gerçek hayattan alınmıştır.
10. Şiirler genellikle saz eşliğinde söylenir. Duruma göre şarkı söyleyen âşıklar mısraları için ön hazırlık yapmazlar. Bu nedenle şiirlerinde derin bir anlam ve tam bir biçim yoktur.
11. Aruz dizisinde şiir yazanlar olmakla birlikte asıl dizi hecedir.
12. Ayetin birimi dörtlüktür. Ancak nadiren de olsa türkülerde ve ninnilerde üçüzler ve beşizler görülmektedir.
13. Dili halk dilidir. Bu dilin tamamen Türkçe olduğu söylenemez. Ancak, halka açık olmayan kelimeler kullanılmadı.
14. Şiirler hazırlıksız söylendiği için daha çok yarım kafiye ve kafiye kullanılmıştır.
15. Şiir türü olarak maniler, gari, ladin, simai, destan vb. kullanılmıştır.
16. Konu olarak Âşık edebiyatında aşk, ölüm, hasret, ayrılık, doğa sevgisi, cesaret, zamanın şikayetleri gibi duygusal konular işlenir. Tekke edebiyatında konu dindir.
17. Doğa ile iç içe olmaktan doğan somut konuşma hakimdir.
18. Halk ozanlarının hayat hikâyeleri ve şiirleri cönk adı verilen eserlerde toplanmıştır.
19. Özellikle 18. yüzyıldan itibaren divan şairlerinden etkilenen halk ozanları Aruz aruzunun belirli üsluplarında şiirler yazmaya çalışmışlardır. Hatta şiir divanları bile kullanmışlardır. Halk ozanlarının aydınlar ve divan şairleri tarafından hor görülmesi, değersiz ve güçsüz görülmesi de bu durumun ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]
İlk Yorumu Siz Yapın