Kale şehrin dışında kurulmuş ama şehre çok yakın. Kalede emirlik sarayı, para evi ve hapishane bulunmaktadır. Kentteki ilk cami de kalede kurulmuştur. Rivayete göre Müslümanlar Kale’de bu camiyi yapmadan önce mevcut bir kiliseyi camiye çevirmişler. Daha sonra caminin ve Emirlik Sarayı’nın kaleden ayrılarak şehre düştüğü kaydediliyor. Önceleri Rabat’ta olan ticari faaliyetlerin zamanla Şehristan’daki Cuma Camii çevresinde geliştiği görülmektedir.
Buhara, iyi gelişmiş bir su kemerleri sistemine sahiptir. 10. yüzyılda cadde ve bulvarların geniş ve taş döşeli olduğundan bahsedilmektedir. İslam öncesi dönemde Buhara’daki kalenin yakınındaki Registan’da yılda iki kez Budist inancına ait heykellerin satıldığı bir panayır düzenlenirdi. İslami dönemde ise Buhara yakınlarındaki Tevaris’te bu adil geleneğin içerik değiştirilerek sürdürüldüğü anlaşılmaktadır.
Semerkant: Onuncu yüzyılda Buhara gibi Semerkant şehri de üç bölümden oluşuyordu: Kale, Şahistan ve Rabad. Bu bölümlerin her biri duvarlarla çevriliydi. Şehristan surlarının dışında da suyla dolu bir hendek vardı. Rivayetlere göre hendekten çıkarılan toprak kale yapımında kullanılmıştır. İçinde Beylik Sarayı ve hapishanenin bulunduğu iki kapısı olan kale, şehrin biraz yukarısında yer alıyor. Dört kapıdan girilen kentte, kalenin yakınında Cuma Camii ve Samanoğulları döneminde yapılan hükümet binaları bulunuyor. Daha önce Rabat’ta olan ticari faaliyetlerin Cuma Camii çevresinde toplandığı zamanla anlaşılır.
Semerkand’da oldukça gelişmiş bir su kemeri ağının olması dikkat çekicidir. Bu kanalların bir kısmı kurşun levhalarla kaplıdır. Şehirde geniş meydanlar ve çokça yeşil alan var. Sokakların ve sokakların çoğu taşlarla döşenmiştir. İbn Havkal’a göre bazı meydanlara fil, deve, boğa ve vahşi hayvanların ahşap heykelleri yerleştirildi. Ayrıca Arap coğrafyacılar, şehrin Kiş Kapısı’nın üzerine yerleştirilmiş, muhtemelen Orhun harfleriyle yazılmış, Semerkand’ın Sana’a ve diğer benzer büyük şehirlerden uzaklığını gösteren metal bir yazıt levhasından bahsederler.
Merv: Müslümanlar Merv’i fethettiklerinde Buhara ve Semerkant’ta gördüğümüz üç parçalı bir şehir şeklindeydi. Harabelerin bugün Jafur Kali olarak bilinen kısmı Medine kasabasıydı. Şehrin 4 kapısı vardı. Araplar şehri fethettiklerinde şehrin merkezine Cuma Camii’ni inşa ettiler. Selçuklular döneminde şehrin yer değiştirdiği ve eski şehrin molozları üzerine Sultan Kale adında yeni bir şehrin kurulduğu belirtilmektedir.
Arap coğrafyacılarının ifadelerine göre şehir, 10. yüzyılda eski ve yeni Er-Rabad şehirlerini içine alan geniş bir dış surla çevriliydi. On birinci. Yüzyıl sonra, şehir önemli bir merkez haline geldi. Cami, saray, medrese ve çarşı gibi dini, sosyal ve ticari yapılar, şehri doğu, batı ve kuzey-güney yönlerinde ikiye bölen iki büyük caddenin kesiştiği noktada konumlanmıştır. Merv, karmaşık sulama ağı ve Murqab sularıyla beslenen kütüphaneleri ile ünlüdür.
El-Tirmizi: Onuncu yüzyılda Tirmiz şehri üç bölümden oluşuyordu: kale, Şahistan şehri ve Rabad. Her bölüm duvarlarla çevrilidir. 1072 yılında yapılan bir dış sur, tüm şehri dışarıdan çevrelemiştir. Tek kapılı kale şehrin dışında yer almaktadır. Shahrestan 3 kapısı. Kaledeki Emirlik Sarayı ve şehirdeki Cuma Camii. Kentte cadde ve bulvarların çoğu pişmiş tuğla ile kaplanmıştır. on ikinci On dokuzuncu yüzyılda bazı evlerin zeminlerinin altıgen tuğlalarla döşendiği ve bazı evlerin pencerelerinin yarı saydam kaymaktaşı kesme cam görevi gören ince şeffaf panellerle donatıldığı bildirilmektedir.
Şehirler de toplumlar gibi canlı, dinamik ve sürekli değişen bir yapıya sahiptir. Türk şehircilik tarihine bu açıdan baktığımızda Türk şehirlerinin Türk toplumuna bağlı olarak sürekli değiştiğini ve geliştiğini görürüz. Hemen belirtelim ki, Türk şehirciliğinin gelişim seyri, toplumsal ve maddi koşullara bağlı olarak her bölgede ve her şehirde farklı zamanlarda ve yoğunlukta gerçekleşmiştir. Ayrıca Türk şehirleri olarak nitelendirdiğimiz yerleşim yerlerinin bir kısmının Türklerden önce başka ülkeler tarafından inşa edildiğini ve daha sonra Türklerin kontrolüne geçtiğini unutmamalıyız, dolayısıyla bu şehirlerin gelişme yolları doğal olarak bazı farklılıklar gösterebilir.
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]
İlk Yorumu Siz Yapın