Asıl görevi birlikte kullanılan kelimenin kavramını bir öncekine eklemek olan de bağlacı bağımsız bir kelimedir, ayrı ayrı vurgulanamaz ve yazılamaz. Kelimenin kendisinden önceki son sesli harfine göre arka önlük uyumuna girer. Telaffuzda da ünsüz uyumuna girer, ancak sadece da, de şeklinde yazılır.
Örnek: Kızı ve gelini de geldi.
Durumu oğluna da bildirdi.
– Sen de mi Brütüs? (Shakespeare)
1. da, de bağlacını kesme işaretiyle gelen sözcükten ayırmak yanlıştır:
Örnek: Sonunda keman çaldım {en son keman çalmadım).
2. Da, de bağlacının varlığının -da, -de, -ta, -te ekleriyle hiçbir ilgisi yoktur. Varlık eki ayırt edilebilir ve kendisinden önce gelen kelimenin yanına yazılabilir:
Örnek: Bir deve kulağı, bir keklik ara sıra aynı şeyi yapıyor bana.
3. “de” bağlacı ile “de” eki birbirinden kolayca ayırt edilebilir. İşte dikkate alınması gereken noktalar.
a. “dE” çekimi: 1. Onu her zaman kendisinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı olarak “de, da” şeklinde yazarsınız. Sıralı değildir ve “te, ta” şeklinde yazılmaz.
– ayrıca ‘veya’ ile kullanıldığında ayrı yazılır: ‘veya’
Örnek: İsimlerden sonra kullanılabileceği gibi fiillerden sonra da kullanılabilir.
2. En ince kalınlığı bakımından kelimenin son hecesine uyar. Ancak ünsüz uyumuna bağlı değildir, yani -te, -ta biçimlerine sahip değildir.
Örnek: Gölgende bana yer ver.
Ateşten kıpkırmızı bir gül arıyorum
Seyyar bağdan bağa Çoban Çeşmesi.
Ali bu soruyu da biliyor muydu?
Sorsam da söylemem.
Çalış ve çalış…
O büyüyecek ve benimle ilgilenecek.
Çalışıp kazanacaksınız.
isteyecek veya istemeyecektir.
B. “-dE” durum eki: 1. bir yalın çekim ekidir. İsmin mevcut olmasını sağlayan durum ekidir. Uzay ve zamanı ifade eder. Ses uyumları uyuyor.
– “dE” bağlacının yalnızca “de” ve “da” biçimleri vardır; “-dE” soneki “-de”, “-da”, “-te”, “-ta” biçimlerine sahiptir. Bunun nedeni ise yanında ekin yazılmasıdır.
2. Yapı takviyesi olarak da kullanılabilir:
Örnek: Eski İstanbul’da ne güzel bir gün.
Yedide gelecek mi?
Her şey yerinde.
Suyu bir yudumda iç.
Ayağa kalktın.
Çamaşırlar elde yıkandı.
Yılda yirmi gün izni var.
Yüzde yetmiş başarı sağlandı.
Ayda bir oluyordu.
Avucunuzun içindeki her şey bitti.
Kalın, parmaksız yaprakları vardır.
Biami Safa’nın “Adlarını Koydukları Kızlar” kitabını okudunuz mu?
Diğer gönderilerimize göz at
[wpcin-random-posts]
İlk Yorumu Siz Yapın